جوان آنلاین: دکتر محمد شهریاری، معاون دادستان و سرپرست دادسرای امور جنایی پایتخت است. قاضی شهریاری پیش از این از بازپرسان ویژه قتل بود که تلاش‌های او منجر به کشف بسیاری از پرونده‌های جنایی شده است. قاضی شهریاری همراه بازپرسان ویژه قتل در غرفه «جوان» در نمایشگاه مطبوعات حاضر شده بود که درباره روند رسیدگی به پرونده‌های جنایی با او به گفتگو نشستیم.
در مورد حوادث جنایی پایتخت همواره این پرسش مطرح است که روزانه چند قتل در تهران روی می‌دهد؟
روزانه به‌طور معمول زنگ تلفن بازپرس ویژه قتل تهران بین ۴۰ تا ۵۰ بار به صدا درمی‌آید. این تعداد تماس شامل مرگ‌های مشکوک اعم از قتل و شبه‌عمد و حتی فوتی‌های تصادفات و آواربرداری هم می‌شود. بنابراین بازپرس برای هر تماسی دستورات خاصی را که به حادثه مربوط است صادر می‌کند تا پرونده به درستی بررسی شود و به نتیجه برسد. مثلاً در خصوص تماس‌های مربوط به خودکشی‌ها، بازپرس موظف است نسبت به نوع حادثه برای هر یک از تماس‌ها دستورات ویژه و خاص خودش را صادر کند. معمولاً به غیر از فوتی‌های تصادفات و فوتی‌های حوزه پزشکی که ابتدا بازپرس جنایی دستور می‌دهد و اگر عمد نباشد در دادسرای محل و دادسرای جرائم پزشکی رسیدگی می‌شود، مابقی فوتی‌های مشکوک و حتی آواربرداری هم در دادسرای جنایی مراحل رسیدگی آن طی می‌شود. بازپرس ویژه قتل مکلف است طبق قانون برای بررسی اجساد در صحنه حضور پیدا کند، به‌طوری‌که گاهی پنج تا شش مورد همراه کارآگاهان در محل حاضر می‌شود. همین بررسی‌های فنی بازپرس ویژه قتل نشان می‌دهد که حادثه فوت عمدی یا غیرعمدی است. البته اعلام این نظریه عمدی یا غیرعمدی بودن آن روندی طولانی دارد. مثلاً در فوتی‌هایی که ابتدا اعلام می‌شود خودکشی است، امکان دارد قتل باشد و عامل آن با صحنه‌سازی بخواهد حادثه را خودکشی جلوه دهد، به همین دلیل بررسی پرونده فوت‌های مشکوک مثل خودکشی سخت‌تر و پیچیده‌تر است تا پرونده‌هایی که از همان اول مشخص است قتل است. در آنالیز بعدی است که بازپرس بررسی می‌کند که حادثه قتل عمد است یا حادثه‌ای دیگر رخ داده است. به‌هرحال کار بازپرس سخت است، چون در هر ساعت از شبانه‌روز آن‌ها در صحنه‌های مختلف حادثه حضور پیدا می‌کنند.
علاوه بر پرونده‌های قتل، چه جرائمی در دادسرای امور جنایی رسیدگی می‌شود؟
هر دادسرای تهران یک صلاحیت واحد دارد و دادسرای جنایی همانطور که از نامش مشخص است مربوط به جرائم خشن است. مهم‌ترین جرائم علیه اشخاص است که بالاترین آن قتل عمدی، اسیدپاشی، آدم‌ربایی و خودکشی که پرونده‌هایشان خیلی حساس هستند در دادسرای امور جنایی رسیدگی می‌شوند. نکته مهم مربوط به پرونده‌های فقدانی است که بررسی و تشخیص آن نیاز به تجربه و تبحر قضایی دارد، چون قاضی وقتی با این پرونده‌ها روبه‌رو می‌شود باید تشخیص دهد که برای فرد گمشده چه اتفاقی رخ داده است. مثلاً به قتل رسیده یا آدم‌ربایی شده یا فقدانی ساده است، مثل فرار از خانه و موارد دیگر که اتفاق می‌افتد. از طرفی براساس دستور دادستانی تمامی پرونده‌های مهم مانند حادثه پلاسکو، حادثه منا، حادثه‌های سقوط هواپیما‌ها و حوادث قتل فرد ایرانی که در خارج از کشور رخ می‌دهد با توجه به حساسیت موضوع و حضور بازپرس‌های خبره در دادسرای امور جنایی تهران رسیدگی می‌شود. حتی مواردی که به دستور دادستان لازم است به صورت فوری بررسی و رسیدگی شود هم در اختیار قاضی‌های دادسرای امور جنایی تهران قرار می‌گیرد.
موضوع برخی پرونده‌هایی که در محاکم کیفری یک استان مطرح است، مربوط به پرونده‌هایی می‌شود که عامل یا عاملان قتل شناسایی نمی‌شوند و درخواست دیه از بیت‌المال مطرح می‌شود. چه دلایلی منجر به عدم کشف جرم می‌شود؟
کشف علمی جرم در جهان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و هر چقدر کارآگاهان مجهزتر به امکانات روز باشند، پرونده‌ها زودتربه نتیجه می‌رسد. ضمن اینکه امکانات باعث پیشگیری کیفری هم می‌شود. در حالت معمول بیش از ۹۰ درصد پرونده‌های قتل در تهران کشف می‌شود، با این حال عدم کشف جرم عوامل متعددی دارد و به قول جرم‌شناسان وقتی جرمی کشف نمی‌شود در مرحله اول صحنه به خوبی بررسی نشده است، چراکه اگر صحنه به درستی بررسی شود، عامل هم به سرعت و به درستی کشف می‌شود. شجاعت، مهارت و حضور دقیق و به‌موقع بازپرس در صحنه قتل هم از اهمیت زیادی برخوردار است. همچنین هر چقدر ابزارمان به‌روز‌تر باشد، نتایج بهتری می‌گیریم، به همین دلیل ما برای کشف جرم نیاز به ابزار‌هایی مثل نصب دوربین در معابر شهری و جاده‌ای که هم در کشف جرم و هم در پیشگیری از وقوع جرم اهمیت دارند نیاز داریم. وقتی شهروندی متوجه دوربین شود، حتی مرتکب تخلف هم نمی‌شود، ارتکاب جرم که جای خود دارد. همچنین دی‌ان‌ای کل افراد جامعه را لازم داریم و بایگانی دی ان‌ای تا در صورت لزوم به سادگی در دسترس بازپرسان و کارآگاهان باشد. علاوه بر این به بایگانی انگشت‌نگاری به صورت متمرکز نیاز داریم که اگر این نیاز‌ها برآورده شود، این ۱۰ درصد پرونده‌هایی که به نتیجه نمی‌رسند به سادگی حل می‌شوند و پرونده به سرانجام می‌رسد.
درباره تلاش تیم صلح و سازش دادسرای امور جنایی تهران برای جلب رضایت اولیای دم بخشش متهمان کمی توضیح دهید.
صلح و سازش تکلیف قانونگذار است و در دادسرای امور جنایی از همان لحظه‌ای که پرونده‌ای تشکیل می‌شود، جریان صلح و سازش هم فعالیتش شروع می‌شود. این تلاش‌ها از همان لحظه ابتدا شروع و تا آخرین مرحله که قاتل پای چوبه دار می‌رود، ادامه دارد.
